Dilbilim (Dilbilgisi) Nedir?

İnsan, dil ile anlaşır. Dil olmazsa toplum da olmaz. Bu yazıda, işi dil olan dilbilim alanını tanıtıyoruz.. Dilbilim (Dilbilgisi) Nedir? Dilbilim ve dilbilgisi, dil ile uzaktan yakından alakası olmayan - ya da alakası olmadığını sanan - insanlar için bile tanıdık bir kavramdır. Özellikle dilbilgisi, “gramer” terimiyle eş anlamı sanılır. Liselerde dil ve anlatım adındaki dersten ya da orta öğretim müfredatındaki Türkçe dersinden olsa gerek, yurdum insanının her bir ferdi dilbilgisinden, dolayısıyla gramerden haberdardır. Oysa, durum böyle değildir. Dilbilim, dilbilgisi sadece gramer yani yazımdan ibaret değildir ve de liseye kadar gösterilen dilbilgisi ile bilimsel olan yani akademide araştırma konusu olan dilbilgisi çok farklıdır. Neredeyse koca bir uçurum vardır. Biz, bu yazımızda bu koca uçurumun içini biraz da olsun dolduracak bilgiler vermeye çalışacak ve dilimiz yettiğince dilbilimi anlatmaya çalışacağız. Çok fazla tarihçeye inmeden, dilbilimini en eğlenceli şekilde anlatmaya özen göstereceğiz. Hadi başlayalım.. Dilbilim ve Dilbilgisi Nedir? Dilbilgisi, tüm dünya dillerini incelemeyi amaçlayan ve bu diller arasındaki çeşitli ilişkileri irdeleyen bir bilim dalıdır. Konusu, esas itibariyle tüm dillerdir. Dillerin neler olabileceği, dilbilimcinin bilgisine bağlıdır. Dil hakkında kuramlar üretir, belki tüm dilleri tek bir kökten geldiğine dair iddiaları inceler belki de dillerin doğuşu hakkında araştırma yapar. Her durumda, alanı genel olarak dildir ve çok büyük bir araştırma alanına sahiptir. Hatta bu yüzden, “gerçek” olduklarını iddia eden dilbilim bölümlerinin hemen hemen hepsi, dersleri İngilizce olarak vermeye özen gösterir: Mesela Boğaziçi Dilbilim, İngilizcedir. Yalnız bunun ne kadar gerekli olduğu tartışmaya açık bir konudur. Dilbilgisi, araştırmacının ait olduğu dille ilgili mümkün olan ne varsa bilmesini tahayyül eder. Bu bilgilerin arasında dilin en küçük parçası olan seslerin oluşumundan tutun da sözcüklerin metin içindeki görevleri, sözcüklerin metin dışı ya da metin içi anlamları, dildeki sözcüklerin anlam tarihçeleri, sözcük kökenleri ve daha birçok şey vardır. Bu bakımdan dilbilgisi, dilbilime göre daha az bir alanı araştırma sahası olarak belirler, lakin yine de fazla bir araştırma sahası olduğu için alt alanlara ayrılmaktadır. İşte bu alt alanlardan birisi de grammer yani dilin yazı kısmıdır. Pek çok kişi, dilin gramer ile sınırlı olduğunu düşünür ama işin aslı böyle değildir.